Mali i średni przedsiębiorcy z Zagłębia Dąbrowskiego w obliczu kryzysu. Wyniki badań

Co więcej – 71% zagłębiowskich firm z sektora MSP nie musiało do tej pory redukować zatrudnienia, stanowisk, wynagrodzeń czy godzin pracy z uwagi na spowolnienie gospodarcze. Tak wynika z badań przeprowadzonych przez firmę OTTIMA-plus Sp. z o.o. w Katowicach i Agencję Rozwoju Lokalnego S.A. w Sosnowcu w ramach projektu „Badania i analizy kierunków zmian sektora MŚP Subregionu Zagłębia Dąbrowskiego w kontekście rynku pracy”. 29 stycznia w Sosnowieckim Parku Naukowo-Technologicznym dr Adam Jabłoński, dr Marek Jabłoński i prof. nadzw. dr hab. Andrzej Chodyński przedstawili diagnozę problemów, z którymi zmagają się mali i średni przedsiębiorcy w Zagłębiu Dąbrowskim. Obecni podczas konferencji przedsiębiorcy, przedstawiciele oświaty i instytucje kreujące rynek pracy poznali też remedium na swoje problemy.

„Badania i analizy kierunków zmian sektora MŚP Subregionu Zagłębia Dąbrowskiego w kontekście rynku pracy” zostały przeprowadzone metodą wywiadu pogłębionego, wywiadu on-line oraz analizy studium przypadku (case study research) na próbie 1000 mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw oraz 55 jednostek oświatowych z Zagłębia Dąbrowskiego. Do badania zaproszono wyłącznie firmy o profilu technologicznym mające swoją siedzibę na terenie Zagłębia Dąbrowskiego. Największą grupę respondentów stanowili ankietowani z Sosnowca. Oprócz tego, do wzięcia udziału w badaniach zaproszono firmy z powiatu będzińskiego, zawierciańskiego, Jaworzna i Dąbrowy Górniczej.

– Badania były przeprowadzane od marca do września 2012 roku, natomiast realizacja projektu trwa od grudnia 2011 do lutego 2013, w zmieniającej się gospodarce. Dzięki temu, wiarygodność danych uzyskanych w trakcie realizacji projektu jest bardzo wysoka – mówi dr Adam Jabłoński, Prezes Zarządu firmy OTTIMA plus sp. z o.o.

Diagnoza sektora MSP w Zagłębiu Dąbrowskim
Źródło: Raport końcowy z projektu „Badania i analizy kierunków zmian sektora MSP subregionu Zagłębia Dąbrowskiego w kontekście rynku pracy”, Katowice 2012.
- W Zagłębiu Dąbrowskim sektor MSP stanowi 95% podmiotów funkcjonujących na rynku;

- W sektorze MSP w Zagłębiu Dąbrowskim, największy udział mają firmy usługowe (55%), firmy handlowe stanowią 27% ogółu, firmy zajmujące się produkcją – 18%. To nieco odmienny trend do panującego w całym kraju. Według danych Eurostatu, trzy czwarte MSP w Polsce prowadzi działalność gospodarczą w handlu (37,7%) i usługach (35,4%), a co siódme – w budownictwie (15,3%) i co dziesiąte – w przemyśle (11,6%).

- Wśród zagłębiowskich firm sektora MSP niemal po równo rozkłada się podział na działalność na rynku lokalnym i krajowym, z minimalną większością udziału w rynku krajowym. Zgodnie z tendencją krajową tylko niecałe 15% przedsiębiorstw z Zagłębia Dąbrowskiego prowadzi działalność na rynkach zagranicznych;

- Właściciele firm w procesie rekrutacji zwracają szczególną uwagę na umiejętności i doświadczenie w branży, w najmniejszym natomiast stopniu na wykształcenie;

- Mikro, mali i średni przedsiębiorcy w Zagłębiu Dąbrowskim najczęściej decydują się na samodzielne prowadzenie własnych firm, preferując samozatrudnienie. Druga pod względem popularności jest forma spółek partnerskich oraz spółek z ograniczoną odpowiedzialnością;

- W zdecydowanej większości – 67% badanych firm sektora MSP w Zagłębiu Dąbrowskim ocenia sytuację finansową swojego przedsiębiorstwa jako dobrą. Taki wskaźnik jest w obliczu kryzysu gospodarczego zjawiskiem niezwykle optymistycznym;

- O dobrej kondycji finansowej firm w obliczu kryzysu gospodarczego świadczy także fakt, iż zdecydowana większość przedsiębiorców z sektora MSP w Zagłębiu Dąbrowskim – 71% nie była zmuszona wprowadzić z tytułu spowolnienia gospodarczego żadnych zmian w organizacji. Około 250 firm spośród wszystkich biorących udział w badaniu zadeklarowało, iż sytuacja finansowa doprowadziła do konieczności zmian (m.in. redukcji etatów – 14% ankietowanych, zredukowania stanowiska – 8%, obniżki wynagrodzeń i redukcji godzin pracy – 5% badanych przedsiębiorstw);

- Zaledwie 27% badanych przedsiębiorców z sektora MSP w Zagłębiu Dąbrowskim zadeklarowało, że w ich organizacji funkcjonuje dokument określający kierunki zmian i rozwoju na lata 2010-2020. Fakt ten ma wpływ na to, że przedsiębiorcy z sektora MSP na ogół nie planują i nie działają perspektywicznie, lecz dostosowują się do zastanych warunków i zajmują występującą na rynku niszę. Cechą MSP jest jednak elastyczność, co sprawia, że przedsiębiorstwa z tego sektora są gotowe, by dostosować się do wymogów klientów czy realizacji niestandardowych zleceń lub akceptacji niższego poziomu dochodów;

- Przedsiębiorcy z sektora MSP w Zagłębiu Dąbrowskim swoją pozycję na rynku starają się utrzymać głównie w oparciu o jakość oferowanych produktów lub usług (tak stwierdziło 420 ankietowanych). Przedsiębiorcy starają się zdobywać rynek także poprzez atrakcyjność cenową oferty czy innowacyjne rozwiązania;

- Mimo ogromnego potencjału, jaki tkwi w obszarze działalności badawczo-rozwojowej, zdecydowana większość zagłębiowskich przedsiębiorców – 78% – nie przeznacza środków na działalność badawczo-rozwojową. Biorąc pod uwagę strukturę próby badawczej oraz grupę docelową, jaką są przedsiębiorcy wpisani w obszar technologiczny – strategiczny z punktu widzenia kreacji wartości innowacyjnej dla całego województwa, wynik ten nie jest zadowalający. Około 14% właścicieli firm, którzy wzięli udział w badaniu zadeklarowało, iż co roku przeznacza do 15% środków na badania i rozwój, 5% respondentów – przeznacza na działalność B+R do 25% środków, 3% badanych na badania i rozwój przeznacza do 50% środków rocznie;

- Zdecydowana większość zagłębiowskich przedsiębiorców nie ma świadomości roli i zasad CSR (ang. Corporate Social Responsilility – społeczna odpowiedzialność biznesu) – 621 respondentów nie zna i nie stosuje zasad CSR;

- Zaledwie 23% badanych firm realizuje w ramach swojej działalności operacyjnej innowacyjne projekty. Firmy MSP koncentrują się na działalności operacyjnej, mniej na innowacyjnej (dla większości firm innowacyjność oznacza wykorzystywanie nowoczesnej technologii – 287 odpowiedzi lub doskonalenie – 221 odpowiedzi). Zaledwie dla 192 przedsiębiorców sektora MSP w Zagłębiu Dąbrowskim innowacyjność to wprowadzanie pionierskich zmian, dla 161 respondentów – odkrycia i nowoczesne usługi, dla 114 – działalność badawcza;

- Jeśli chodzi o zarządzanie kapitałem ludzkim, chociaż przedsiębiorcy deklarują znajomość zasad równouprawnienia kobiet i mężczyzn (83% respondentów), w zdecydowanej większości preferują zatrudnianie mężczyzn (tak stwierdziło 57% ankietowanych). Zaledwie dla 8% badanych płeć nie ma większego znaczenia;

- Zdecydowana większość respondentów negatywnie wypowiada się na temat przygotowania absolwentów do pracy. Zdaniem przedsiębiorców sektora MSP w Zagłębiu Dąbrowskim twierdzi, że absolwentom brakuje dzisiaj: doświadczenia (240 odpowiedzi), specjalistycznych umiejętności (168 odpowiedzi), wiedzy kierunkowej (104 odpowiedzi). W pozostałych przypadkach respondenci wskazywali też: braki w zaangażowaniu, kompetencji, wiedzy ogólnej, umiejętnościach komunikacyjnych, wiedzy o kulturze organizacji;

- Zagłębiowscy przedsiębiorcy sektora MSP najchętniej w swojej strukturze zatrudniają pracowników z wykształceniem średnim zawodowym (345 odpowiedzi) lub zasadniczym zawodowym (180 odpowiedzi) w grupie zawodowej specjalistów. Następną najbardziej popularną grupą zawodową są technicy i średni personel oraz robotnicy przemysłowi, operatorzy maszyn i urządzeń. 40% ankietowanych zadeklarowało, że zatrudnia absolwentów szkół zawodowych, a 51% - absolwentów szkół technicznych. Przedsiębiorcy twierdzą, że liczba szkół zawodowych w Zagłębiu Dąbrowskim jest za mała (64% odpowiedzi), a oferta szkół zawodowych jest niedopasowana do potrzeb rynku pracy w Zagłębiu Dąbrowskim (74% odpowiedzi);

- 41% przebadanych przedsiębiorców sektora MSP stwierdziło, że w Zagłębiu Dąbrowskim są korzystne warunki dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw;

- Badani przedsiębiorcy wskazują, że najbardziej na rynku pracy w Zagłębiu Dąbrowskim brakuje specjalistów i wsparcia ze strony jednostek samorządu terytorialnego; Największe potrzeby zadeklarowali przedsiębiorcy z powiatu będzińskiego. Ten poprzemysłowy region odznacza się brakiem przestrzeni biznesowej, niewielkim nakładem kapitału zagranicznego i brakiem współpracy z administracją publiczną. Przedsiębiorcom zawierciańskim nie doskwiera brak kapitału zagranicznego, jednak przestrzeń biznesowa w mieście praktycznie nie funkcjonuje. Korzystnie wypadli przedsiębiorcy dąbrowscy jeśli chodzi o tworzenie parków technologicznych, stref biznesowych czy klastrów. W Sosnowcu głównie brak specjalistów, w powiecie będzińskim wsparcia ze strony jednostek samorządu terytorialnego, w Zawierciu kreatywnych rozwiązań biznesowych. Przedsiębiorcy z Jaworzna wskazali, że najbardziej brakuje im promocji regionu, przestrzeni biznesowej, kapitału zagranicznego.
Projekt „Badania i analizy kierunków zmian sektora MSP subregionu Zagłębia Dąbrowskiego w kontekście rynku pracy” współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach PO Kapitał Ludzki 2007-2013.