Czy żyją ich potomkowie?

W listopadzie biskup pomocniczy diecezji sosnowieckiej Piotr Skucha wrócił razem z pielgrzymami z podróży do Ziemi Świętej. Tam pielgrzymi odkryli groby trzech osób z Zagłębia Dąbrowskiego, które zmarły w latach 40. Cmentarz chrześcijański w Jerozolimie, na Syjonie został odnowiony i posprzątany przez polskie siostry Elżbietanki oraz polskich żołnierzy, którzy są tam na misji wojskowej.

Kilka razy w roku robimy porządki na dwóch cmentarzach w Jerozolimie i w Ramle w pobliżu Tel Awiwu oraz na cmentarzu w Damaszku po stronie syryjskiej. Jest to dla nas tradycją - mówi Kapitan Sylwester Wlaszczyk z polskiego kontyngentu stacjonującego w Ziemi Świętej.

Pochowani tam mieszkańcy Zagłębia Dąbrowskiego to: Stanisław Szyjkowski (ur. 23 maja 1890 roku w Sosnowcu, zm. 8 września 1946 roku); Stefan Arnold, dziennikarz (ur. 24 maja 1898 roku w Dąbrowie Górniczej, zm. 26 listopada 1948 roku) i Janina z Okularczyków Kamińska (ur. 17 maja 1908 roku w Sosnowcu, zm. 16 października 1944 roku).

Jak osoby te trafiły do Związku Radzieckiego, potem korpusu gen. Andersa, a wraz z nim na teren dzisiejszego Izraela? Możemy się tego jedynie domyślać. Być może trafili na wschodnie tereny ówczesnej Rzeczypospolitej Polskiej uciekając przed okupacją niemiecką w 1939 roku? Z deszczu pod rynnę trafili np. do zachodniej Galicji (np. Lwowa), która stała się terytorium Związku Radzieckiego. Pierwsze deportacje w głąb tego kraju rozpoczęły się w lutym i marcu 1940 roku, następna była w kwietniu, a przedostatnia w czerwcu i lipcu. Ostatnia masowa deportacja została zorganizowana w czerwcu 1941 roku, tuż przed wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej. W ten sposób w odległych zakątkach (łagrach i pustych terenach do zasiedlenia) znalazło się według historyków ponad 1 mln Polaków. Armia gen. Władysława Andersa zaczęła się tworzyć w wyniku tzw. układu Sikorski-Majski. Anders nie widząc możliwości współpracy z władzami ZSRR zarządził ewakuację 115 tysięcznej armii do Iraku, a następnie Palestyny (obecnie Izrael).

- Biskup zachęca, by rodziny zmarłych wybrały się na pielgrzymkę do Ziemi Świętej, odwiedzając przy okazji groby swoich krewnych. Gdyby osoby te nie miały takiej możliwości, mogą zgłosić się do Kurii Diecezjalnej w Sosnowcu - mówi ksiądz Jarosław Kwiecień, rzecznik prasowy diecezji sosnowieckiej.

W styczniu przyszłego roku udaję się na kolejną pielgrzymkę, mogę wtedy zrobić przynajmniej zdjęcia grobów na pamiątkę - dodaje biskup Skucha.

Tomasz Szyjkowski, dyrektor IV Liceum Ogólnokształcącego im Staszica w Sosnowcu podejrzewa, że Stanisław Szyjkowski mógł być kuzynem jego dziadka.

- Tak wynika z moich notatek, które robiłem pracując jeszcze w Urzędzie Stanu Cywilnego - mówi pan Tomasz. - Żeby się jednak upewnić muszę odwiedzić archiwum w Katowicach. Nie zgadza się tylko imię. W papierach mam zapisane, że przodek miał na imię Stefan, a ksiądz biskup odnalazł grób Stanisława Szyjkowskiego. Być może przekłamanie znalazło się na nagrobku, albo w moich notatkach. Kiedy mój syn dowiedział się o tej historii, powiedział mi, że z chęcią by tam pojechał.

Drugi Zagłębiak, Stefan Arnold był najprawdopodobniej absolwentem właśnie sosnowieckiego liceum im. Staszica, który maturę pisał w 1915-1916 roku.