Dr Robert Garstka przybliża kult św. Barbary w Zagłębiu Dąbrowskim. Nowa pozycja pojawiła się na rynku wydawniczym

Opracowanie autorstwa doktora Roberta Garstki obejmuje teren Zagłębia Dąbrowskiego, w sporej części dawnej Małopolski, a więc Będzin, Czeladź, Dąbrowę Górnicza, Sosnowiec, Wojkowice, Siewierz, Sławków, Zawiercie i tereny powiatu będzińskiego. Autorska dokumentacja fotograficzna obejmuje ostatnie dwadzieścia lat.

- Opracowanie jest wynikiem moich badań terenowych, ściśle związanych z górniczym materialnym i niematerialnym dziedzictwem Zagłębia Dąbrowskiego. Na początku drogi nie nosiłem się z zamiarem wydania publikacji, jednak współczesne działania licznych jednostek kultury, zmierzające do przywrócenia pamięci o historii górnictwa węglowego w Zagłębiu Dąbrowskim, z którym związana jest także postać św. Barbary, skłoniły mnie do podzielenia się tym obszernym materiałem – mówi dr Robert Garstka.

Zebrany materiał został zaprezentowany w formie katalogu zawierającego liczne fotografie współczesne i archiwalne, wraz z opisami stanowiącymi uzupełnienie zdjęć, pozwalającymi zapoznać się z historią i ciekawostkami omawianego regionu.

- Wykonanie zdjęć było w zasadzie ostatnim działaniem, poprzedzonym żmudnymi ustaleniami, w jakim miejscu znajduje się artefakt, będący następnie celem dokumentacji. Prace wiązały się z wykonaniem dziesiątek telefonów, maili, umawianiem terminów wizyt, a także z uzyskaniem zgód na wykonanie zdjęć – podkreśla autor publikacji.

Publikacja albumowa tworzy swoisty katalog zawierający liczne fotografie współczesne i archiwalne, wraz z opisami stanowiącymi uzupełnienie zdjęć pozwalającymi zapoznać się z historią i ciekawostkami omawianego regionu.

- Nadrzędnym celem tej pracy jest ukazanie przedstawień świętej Barbary, głównie na obrazach, witrażach, sztandarach oraz w rzeźbie. Mnogość wizerunków świadczy wyraźnie o silnym kulcie i szacunku, jakim święta Barbara darzona jest nadal przez czynnych i emerytowanych górników oraz mieszkańców tego regionu. Drugie, lecz nie mniej ważne założenie wskazuje, iż nie tylko Górny Śląsk może poszczycić się kultem świętej, historią przemysłu wydobywczego, miejscami pamięci oraz całym dorobkiem kulturowym, jaki niesie ze sobą górniczy etos i trud. Wszakże on nie różni się praktycznie niczym od tego w Zagłębiu, dlaczego zatem jest tak często niedostrzegany i nie cieszy się podobnym zainteresowaniem? - zastanawia się dr Robert Garstka.

Na te dwa aspekty – kultu świętej i historii górnictwa węglowego ‒ wskazują wyraźnie m.in. kapliczki poświęcone św. Barbarze, kościoły pod jej wezwaniem, nazwa miasta ‒ Dąbrowa Górnicza, nazwy ulic, np. Górnicza, i dzielnic miasta Sosnowiec ‒ Ostrowy Górnicze, Kazimierz Górniczy oraz klubów sportowych – Górnik Sosnowiec, a ponadto nagrobki upamiętniające wypadki na kopalniach, tablice i pomniki związane ze zrywami robotniczymi i ofiarami drugiej wojny światowej.

Widocznym śladem są także parki, domy kultury, szkoły i przedszkola wybudowane lub ufundowane przez kopalnie, służące nadal lokalnej społeczności. Wśród tego całego kulturowego bogactwa znajdują się również liczne, lecz o wiele mniejsze, zniszczone lub często niedostrzegane artefakty przypominające o górniczej historii. Tę przywołują także stałe i czasowe wystawy muzealne, plastyczne konkursy adresowane do najmłodszych, a także cykliczne imprezy barbórkowe.

- W Zagłębiu Dąbrowskim wciąż dostrzec można zarówno pozostałości nieczynnych już budynków kopalń węgla kamiennego, jak i te poddane gruntownej rewitalizacji, ze wskazaniem ich nowego przeznaczenia, a także niewielkie elementy funkcjonujące w przestrzeni, jak np. godła górnicze (kupla) składające się z dwóch narzędzi górniczych pyrlika i żelazka czy kamienie graniczne pól górniczych wyznaczające ich dawne granice – mówi dr Robert Garstka.

Wydawcą publikacji jest Instytut im. Wojciecha Korfantego Instytucja Kultury Samorządu Województwa Śląskiego. Książka do nabycia na stronie: www.instytutkorfantego.pl