Co mieszkańcy Śląskiego robią na L4? Pracują, remontują mieszkania, jeżdżą na wakacje, a nawet na pielgrzymki

Prawie 22 mln zwolnień lekarskich w 2022 roku

W porównaniu do 2021 r. nastąpił wzrost zarówno liczby dni absencji chorobowej o 2,2 procenta, jak i liczby zaświadczeń lekarskich o 9,7 procenta. W 2022 r. liczba zaświadczeń lekarskich wystawionych z tytułu choroby własnej osobom ubezpieczonym w ZUS wyniosła 21,8 mln, a liczba dni absencji chorobowej z tych zaświadczeń 239,0 mln. Przeciętna długość zwolnienia to 10,95 dnia. Skumulowana (od początku roku) przeciętna długość absencji chorobowej wyniosła 33,41 dnia (31,17 dnia dla mężczyzn i 35,35 dnia dla kobiet). W porównaniu z 2021 r. liczba dni absencji chorobowej z tytułu choroby własnej ubezpieczonych w ZUS spadła o 0,4 procenta, a liczba zaświadczeń lekarskich wzrosła o 6,7 procenta.

- Szczególnym miesiącem pod względem wystawionych e-zwolnień był grudzień 2022 roku, kiedy lekarze wypisali aż 3,2 miliony zaświadczeń lekarskich na łączną liczbę 29 milionów dni absencji chorobowej. W porównaniu z listopadem liczba zaświadczeń lekarskich wzrosła wówczas o 32,2 procent, a liczba dni absencji chorobowej o 19,6 procent – mówi Sebastian Szczurek, regionalny rzecznik prasowy ZUS województwa śląskiego.

- Przy czym te dane dotyczą zwolnień lekarskich wszystkich ubezpieczonych w Polsce, orzeczonych z tytułu choroby własnej, opieki nad dzieckiem oraz opieki nad innym członkiem rodziny i to nie tylko tych w bazie ZUS - dodaje.

ZUS kontroluje zwolnienia i cofa wypłaty zasiłków chorobowych

Jeśli chorujemy i jesteśmy na L4, to powinniśmy ten czas poświęcić na leczenie, rehabilitację i powrót do pełnej sprawności fizycznej. Powszechnie wiadomo jednak, że często wykorzystujemy ten czas na zupełnie inne czynności. Pracujemy, robimy sobie wakacje a często nawet domowe remonty. Dlatego ZUS systematycznie kontroluje zwolnienia lekarskie i to, jak zachowują się przeprowadzane przez ZUS.

W pierwszym kwartale 2023 roku w całej Polsce zakład przeprowadził 117,2 tys. kontroli zwolnień. W efekcie wstrzymanych zostało 7,77 tys. decyzji o wypłacie zasiłków chorobowych o łącznej wartości 6,8 mln zł.

A jak sytuacja wygląda w Śląskiem? W 2022 roku ZUS skontrolował łącznie w woj. śląskim 6222 osób przebywających na L4. W wyniku tych kontroli aż 1216 osób pozbawionych zostało prawa do zasiłku chorobowego a łączna kwota cofniętych w wyniku kontroli świadczeń wyniosła 2 mln 215,4 tysiąca zł.

Najbardziej efektywny pod tym względem okazał się czwarty kwartał ubiegłego roku, kiedy to po 2087 kontrolach prawa do zasiłku chorobowego pozbawione zostały 422 osoby. Cofnięta została wypłata zasiłków na łączną kwotę 817,5 tysiąca złotych.

W pierwszym kwartale 2023 roku w pięciu oddziałach ZUS w województwie śląskim (Zabrze, Rybnik, Częstochowa, Chorzów, Bielsko-Biała) skontrolowanych zostało 1308 osób, a 355 nie przestrzegało zasad, jakie obowiązują w czasie przebywania na zwolnieniu lekarskim. To związane było więc z koniecznością cofnięcia zasiłków chorobowych w wysokości 669,4 tysiąca zł.

Najwięcej z nich cofniętych zostało w oddziale rybnickim ZUS-u, gdzie na 439 kontroli aż 181 okazało się skutecznych, a tamtejsi mieszkańcy muszą zwrócić łącznie aż 335 tys. zł. Ciekawie prezentują się też dane z oddziału w Zabrzu, gdzie na 90 kontroli aż 78 potwierdziło nieprzepisowe wykorzystywanie czasu wolnego od pracy w ramach zwolnienia lekarskiego. Tam mieszkańcy mają do zwrotu 51 tys. zł.

Na co najczęściej chorują Polacy?

Wśród przyczyn absencji chorobowej w minionym roku na czoło wybijają się choroby układu kostno-stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej. W porównaniu z 2021 r. liczba dni absencji chorobowej z tego tytułu spadła o 0,1 pkt procentowego. Spadek o 0,5 pkt procentowego nastąpił również w odniesieniu do liczby dni absencji chorobowej w związku z zaburzeniami psychicznymi i zaburzeniami zachowania, a o 1,3 pkt procentowego w przypadku chorób związanych z ciążą, porodem i połogiem. Jednocześnie widoczny jest wzrost o 2,6 pkt procentowego liczby dni absencji w przypadku chorób układu oddechowego.

W 2022 r. najczęstszą przyczyną chorobową absencji były:

• choroby układu kostno-stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej – 16,4% ogółu liczby dni absencji (39,1 mln dni absencji chorobowej),
• ciąża, poród i połóg – 15,7% (37,5 mln dni),
• choroby układu oddechowego – 14,2% (34,0 mln dni),
• urazy,   zatrucia   i   inne   określone   skutki   działania    czynników   zewnętrznych  –  13,3% (31,7 mln dni),
• zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania – 10,0% (23,8 mln dni)

W 2022 r. najwyższy odsetek 27,5 proc. dni absencji chorobowej odnotowano w grupie wiekowej między 30 a 39 rokiem życia. W populacji kobiet wyniósł on 31,4 proc. w tym przedziale wiekowym. Natomiast wśród mężczyzn najwyższy odsetek 23,7 proc. odnotowano w grupie wiekowej 40-49 lat. W  2021 r. udziały te kształtowały się odpowiednio: 27,8 proc., 32 proc. i 23,2%. W 2022 r. ponad połowę (tj. 55,5%) zaświadczeń z tytułu choroby własnej wystawiono kobietom. W 2021 r. odsetek ten był niższy i wynosił 54,8%. W 2022 r. najdłużej przebywały na zwolnieniu osoby w wieku 30-39 lat - 27,5 proc. dni absencji chorobowej. W 2021 roku był to wynik nieco wyższy i wyniósł 27,8 proc.

Remonty domowe, praca, sesje zdjęciowe a nawet pielgrzymki

Kiedy już kontrolerzy ZUS-u zawitają do naszych domów i mieszkań rzadko zdarza się, by osoby przyłapane na zabronionych aktywnościach wprost przyznały się do złamania przepisów. Zazwyczaj wymyślają miliony przeróżnych usprawiedliwień na to, że zamiast leżeć w łóżku w czasie L4 czy też nie pracować postępują zgoła inaczej.

I tak, kiedy kontrolowani mają ranną nogą, to wówczas tłumaczą się, że mogą pracować przecież rękami. Osoba przyłapana na pracy w myjni twierdziła z kolei, że myje swój samochód. Ciekawie wyglądają też tłumaczenia tych, którzy prowadzą działalność w miejscu zamieszkania. Podkreślają, że przecież tu mieszkają, więc tylko spacerują i przyszli wypić kawę w biurze. Absolutnie nie parają się natomiast żadnymi czynnościami zawodowymi.

- Kiedy osoby zostają przyłapane w czasie L4 przy sprzedaży warzyw i owoców, wówczas tłumaczą, że przecież tylko siedzą tylko i pilnują. Kiedy wyjeżdżają, to twierdzą, że się rehabilitują i postępują zgodnie z zaleceniami lekarza. Jedna z osób przyłapanych przy cięciu drewna piłą tłumaczyła natomiast, że tylko sprawdza, czy urządzenie poprawnie działa – mówi Sebastian Szczurek.

W ostatnich latach w Śląskiem zdarzały się jeszcze bardziej kuriozalne sytuacje. Płatnik składek przysłał np. do ZUS-u zdjęcia pracownicy, która na zwolnieniu lekarskim uczestniczyła w podwodnej sesji zdjęciowej. Sprawa znajduje się aktualnie w sądzie. Kiedy jednej z ubezpieczonej nie zastano podczas kontroli w domu, wyjaśniła swoją nieobecność tym, że pojechała na pielgrzymkę do Lourdes. W tym przypadku zalecenie lekarskie mówiło jasno, że „chory musi leżeć”. Kolejna osoba na L4 pojechała sobie z kolei do Meksyku. Ta sprawa również znalazła swój finał w sądzie.

- Najczęściej wykonywanie pracy podczas zwolnienia lekarskiego było możliwe do stwierdzenia na podstawie donosów potwierdzonych dowodami w postaci zdjęcia, np. udokumentowanie wyjazdu samochodem, przybywanie na posesji, gdzie trwa remont domu. Wówczas ubezpieczeni wyjaśniali, że bezpośrednio nie wykonywali wskazanych robót i czynnie nie brali w nich udziału, ale jedynie „sprawdzali, czy praca jest wykonywana” lub „nadzorowali wykonywanie” zgodnie z zaleceniem lekarza, które mówi, że „może chodzić” – mówi Sebastian Szczurek.

Co grozi za oszustwo?

W razie stwierdzenia, że ubezpieczony w czasie zwolnienia lekarskiego od pracy z powodu choroby lub konieczności sprawowania opieki wykonuje pracę zarobkową, wykorzystuje to zwolnienie niezgodnie z jego celem, traci prawo do zasiłku chorobowego albo zasiłku opiekuńczego. W takim przypadku zasiłek chorobowy albo opiekuńczy nie przysługują za cały okres objęty zaświadczeniem lekarskim, w czasie którego została stwierdzona choćby jedna z tych okoliczności.

Jeżeli wykonywanie przez pracownika pracy zarobkowej lub wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego celem zostanie stwierdzone w czasie zwolnienia lekarskiego od pracy z powodu choroby, za który pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za czas choroby, wypłacane na podstawie art. 92 Kodeksu pracy, pracownik traci prawo do tego wynagrodzenia za cały okres niezdolności do pracy objęty zaświadczeniem lekarskim ZUS ZLA. Wynika to z przepisu art. 92 § 3 pkt 2 Kodeksu pracy, zgodnie z którym prawo do wynagrodzenia za czas choroby nie przysługuje we wszystkich przypadkach, w których nie przysługuje prawo do zasiłku chorobowego.

W przypadku, gdy ubezpieczonemu wypłacono zasiłek chorobowy, zasiłek opiekuńczy albo świadczenie rehabilitacyjne, a w wyniku kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy ustalono brak prawa do świadczenia, płatnik składek powinien wystąpić do terenowej jednostki organizacyjnej ZUS o wydanie decyzji zobowiązującej ubezpieczonego do zwrotu wypłaconego mu nienależnie świadczenia. Oddział ZUS po analizie sprawy wyda decyzję, w której zobowiąże ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. W decyzji wskazany zostanie numer konta bankowego ZUS, na które ubezpieczony będzie zobowiązany dokonać wpłaty nienależnie pobranego świadczenia. W związku z tym, że w tych przypadkach do zwrotu świadczenia jest zobowiązany ubezpieczony, płatnik składek nie dokonuje korekty dokumentów rozliczeniowych, w których świadczenie to było wykazane.