Dąbrowa Górnicza: Biblioteka się zmienia. Rozmowa z dyrektorem Pawłem Durajem

Poszukując odpowiedzi na te pytania wystarczy zerknąć do danych statystycznych dąbrowskiej biblioteki.
Minęło sześć lat od momentu, gdy nasza poczciwa książnica obchodziła jubileusz stulecia swego istnienia. Ta okrągła rocznica zbiegła się z przekazaniem Miejskiej Bibliotece Publicznej nowego obiektu w centrum miasta. Zmodernizowany budynek poprawił znacząco warunki przechowywania i udostępniania zbiorów, umożliwiając zaaranżowanie przestrzeni przyjaznej użytkownikom, która sprzyja zarówno nauce, jak i rozrywce.

Analiza działalności kulturalno-edukacyjnej biblioteki na przestrzeni ostatnich sześciu lat wyraźnie pokazuje wyraźny wzrost liczby organizowanych imprez (z 1.100 do 1.800), a także niemal dwukrotne zwiększenie się liczby uczestników realizowanych działań (z 18.000 do 34.000). Oferta MBP jest tak szeroka, że regularnie korzystają z niej nie tylko uczniowie i studenci, ale także rodzice z małymi dziećmi czy seniorzy, którzy z roku na rok stają się coraz większą grupą wśród użytkowników biblioteki. Sprzyjają temu różnorodne inicjatywy podejmowane z myślą o odbiorcach w różnym wieku.

W minionym roku przeprowadzono trzecią edycję projektu „Senior na topie”, skierowanego do dojrzałych mieszkańców Dąbrowy Górniczej. Seniorzy chętnie brali udział także w spotkaniach autorskich organizowanych m.in. w ramach projektu „Inwazja literacka”, którego gośćmi byli: Ewa Lipska, Mikołaj Łoziński, Jacek Hugo-Bader, Barbara Kosmowska, Grzegorz Miecugow. Ponadto osoby 60+ regularnie uczestniczyły w takich przedsięwzięciach, jak np. cykliczne warsztaty prawne, spotkania Dyskusyjnego Klubu Książki, zajęcia „Komputer dla młodych duchem”, biesiady czytelnicze (np. „Na świąteczną nutę”), kiermasze książek, wernisaże itp.
W 2012 r. pamiętano nie tylko o dziadkach, ale również rodzicach, którzy mogli przychodzić do biblioteki ze swoimi pociechami. Odpowiedzią na ich potrzeby była kontynuacja projektu „MammaMia” Klub Mamy, Taty i Malucha, mającego na celu wspieranie rodziców wychowujących dzieci w wieku do 5 lat, a także kobiety w ciąży. Cykl ciekawych spotkań i konsultacji pozwolił uczestnikom zajęć pogłębić swoją wiedzę, wymienić się doświadczeniami, a przede wszystkim kreatywnie spędzić czas ze swoimi pociechami.

Dąbrowska MBP od lat szczególną uwagę poświęca dzieciom i młodzieży, do których kieruje bogatą ofertę działań propagujących czytelnictwo. Dzięki różnorodnym przedsięwzięciom najmłodsi mogą aktywnie i twórczo spędzić swój wolny czas w bibliotece. Nasi milusińscy chętnie uczestniczą w cotygodniowych spotkaniach Klubu Maluszka (dla dzieci w wieku do 4 lat), Klubu Malucha (od 5 do 6 lat) i Klubu Młodych Plastyków (od 7
do 12 lat). Dąbrowska biblioteka każdego roku przygotowuje szereg ciekawych propozycji w okresie ferii zimowych i wakacji (w ubiegłym roku zorganizowano „Antyczne Lato”, w którym wzięło udział prawie 4.000 dzieci). Jedną z największych imprez dla najmłodszych czytelników jest „Noc z Andersenem”, która w dąbrowskiej MBP została przeprowadzona już dziesięć razy!

W 2012 r. kolejny raz włączono się w ogólnopolską akcję „Cała Polska czyta dzieciom” oraz program „Tygodnia Bibliotek”. Skutecznym sposobem pobudzania aktywności czytelniczej wśród przedszkolaków i uczniów szkół podstawowych okazał się projekt „Podróże po literaturze”, w ramach którego zorganizowano cykl 13 spotkań z popularnymi autorami książek dla dzieci i młodzieży. Najmłodsi czytelnicy dąbrowskiej MBP mieli okazję spotkać się z Grzegorzem Kasdepke, Barbarą Gawryluk, Anną Onichimowską, Pawłem Beręsewiczem, Dariuszem Rekoszem, Joanną Olech i Marcinem Pałaszem.

Wśród przedsięwzięć realizowanych dla młodzieży znalazły się m.in.: druga edycja „Ligi Młodych Przedsiębiorców”, spotkania w ramach projektu „Dyskusyjny Klub Książki JUNIOR”, „Sing Up Festival”, „V Regionalny Przegląd Teatrzyków Obcojęzycznych i Krótkich Form Teatralnych”. Projekty te miały na celu pobudzenie przedsiębiorczości i kreatywności młodych ludzi, umożliwiły im zaprezentowanie swoich talentów, pasji
i zdolności. W minionym roku nie tylko młodzież mogła rozwijać swoje umiejętności językowe. Dorośli mieli okazję nauczyć się podstaw języka angielskiego podczas cotygodniowych zajęć w ramach projektu „Senior na topie”. Wśród propozycji dla najmłodszych znalazły się „Angielskie Poczytanki Helen Doron” oraz kontynuacja projektu „Angielski z kotem Georgem”. Młodzi mieszkańcy Dąbrowy Górniczej wzięli również udział w projekcie „Europejskie Mikołajki”, któremu towarzyszyła wystawa kartek i ozdób świątecznych wykonanych przez dzieci z Polski, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Włoch, Niemiec, Szwecji, Rumunii i Czech.

Do najbardziej oryginalnych inicjatyw propagujących czytelnictwo, obok piątej, jubileuszowej edycji „Ogólnopolskiego Turnieju Czytania na Wysokim Szczeblu”, należał Czytowóz – jedyna w mieście czytelnia na kółkach, która została zaprezentowana podczas obchodów Dni Dąbrowy Górniczej. Wnętrze czytowozu z wygodną kanapą, miękkimi pufami i regałami wypełnionymi książkami zachęcało do czytania i słuchania audiobooków.
Dąbrowska biblioteka każdego roku promuje książkę i czytelnictwo podczas różnorodnych imprez organizowanych poza siedzibą MBP. W 2012 r. kolejny raz włączono się w akcję „BCC Dzieciom”, organizowaną dla dzieci z placówek opiekuńczo-wychowawczych i świetlic środowiskowych z terenu województwa śląskiego.

Pomysłowość dąbrowskich bibliotekarzy doceniono podczas Katowickich Prezentacji Bibliotecznych, przyznając Miejskiej Bibliotece Publicznej w Dąbrowie Górniczej wyróżnienie za przygotowanie najciekawszego stoiska. Wówczas to po raz pierwszy zaprezentowano szerszej publiczności niezwykłą familię Poczytalskich…
Poczytalscy to wyjątkowa rodzinka zagorzałych miłośników książek, której członkami są: mama Emilia, tata Ambroży, córka Helenka, syn Filip, pies Hilary i kot Ofelia. Wszyscy, nie wyłączając futrzanych pupili, kochają czytać i udowadniają swoją postawą, że czytanie jest nie tylko przyjemne i pożyteczne, ale też bardzo modne! Nic więc dziwnego, że Poczytalscy będą gwiazdami biblioteki w 2013 r. i niebawem staną się znani w całym mieście.
Cała szóstka książkożerców dołoży wszelkich starań, aby uświadomić mieszkańcom Dąbrowy jak ważną rolę w życiu każdego człowieka pełni czytanie. Być może uda im się poprawić nieco statystyki dotyczące czytelnictwa, które niestety nie dają powodów do radości.

Według raportu Biblioteki Narodowej z 2011 r. ponad połowa Polaków nie czyta nawet krótkich tekstów. 56% naszych rodaków przyznało, że w ciągu całego roku nie miało kontaktu z książką.

A jak sprawa wygląda w Dąbrowie Górniczej? Okazuje się, że jedynie ok. 17% mieszkańców naszego miasta posiada kartę biblioteczną w dąbrowskiej MBP. W pewnym uproszczeniu można zatem stwierdzić, że czytelnikiem miejskiej książnicy jest tylko jedna na sześć osób. Należy podkreślić, że nie daje to pełnego obrazu naszego rodzimego czytelnictwa, bowiem istnieją jeszcze biblioteki szkolne, księgarnie, antykwariaty, domowe biblioteczki rodziców i dziadków, instytucje krewnych i znajomych, którzy pożyczają lub obdarowują hojnie, a także szereg innych źródeł, z których można czerpać nieprzebrane bogactwo tekstów wszelakich (jak choćby Internet).
Przez ostatnie sześć lat (odkąd dąbrowska Biblioteka Główna zyskała nową siedzibę), udostępniono ponad 5 200 000 książek i czasopism. Niestety niemal każdego roku obserwuje się tendencję zniżkową. Liczba czytelników zarejestrowanych w ciągu 2012 r. jest ponad 30% niższa niż w 2007 r.!

Analiza danych wyraźnie pokazuje, że przeciętny Ambroży Poczytalski (będący szczęśliwym posiadaczem karty bibliotecznej) przeczytał w ubiegłym roku 37 pozycji, wśród których znalazły się zarówno publikacje książkowe, jak i czasopisma, co daje średnio trzy tytuły w miesiącu. Przyglądając się statystykom z ubiegłego roku, możemy wyliczyć, że w 2012 r. MBP zarejestrowała 21.551 czytelników, którzy odwiedzili placówki biblioteczne 112.018 razy, korzystając na miejscu lub wypożyczając 804.493 różnych bibliotecznych zbiorów. W ciągu całego roku udzielono 193.660 informacji.

W minionym roku księgozbiór powiększył się o 15.312 woluminów (w tym 9.418 egzemplarzy nowych książek, zakupionych przez MBP). Stan zbiorów na koniec 2012 roku wynosił 485.427 woluminów, natomiast stan zbiorów specjalnych (audiobooki, filmy, gry PS3, dokumenty muzyczne itp.) to 7.604 jednostek inwentarzowych.

Do najczęściej czytanych książek należały tytuły z cyklu „Czarna seria” (Persson, Leif, Edwaedson, Nesser i in.), Ruiz Zafon: Cień wiatru, Gra anioła, Książę mgły, Światła września, Steel D., Picoult J., Roberts N., Link Ch., Musso G., Sparks N., Gregory P., Nurowska M., Christie A., Mankell, Chmielewska J., Coben H., Krentz J.A., Brisco C., Wiśniewski J.L., Wałęsa D. – Marzenia i tajemnice, Mead R: W szponach mrozu, Przysięga krwi, W mocy ducha, Ostatnie poświęcenie; Raileigh D.: Kiedy nadciąga ciemność, W objęciach ciemności, Odwieczna ciemność, Canavan T.: Nowicjuszka, Wielki Mistrz, Uczennica Maga, Ostatnia
z dzikich, Głos Bogów, Łotr; Brett: Malowany człowiek, Pustynna włócznia; Ruiz Zafon C.: Cień wiatru, Więzień nieba, Gra aniołów, Książę mgły.

Wśród czasopism najchętniej sięgano po tygodniki (Polityka, Wprost), prasę kobiecą (Twój Styl, Viva, Party), czasopisma wnętrzarsko-budowlane (Murator, Cztery Kąty) i prasę o zdrowiu (Vita). Z prasy branżowej najchętniej wypożyczano: Personel i Zarządzanie, Marketing, Logistykę, Rynek Turystyczny. Nie zabrakło także stałych czytelników prasy popularnonaukowej (Wiedza i Życie), podróżniczej (National Geographic) i sportowej (Przegląd Sportowy). W całej sieci dąbrowskiej MBP w 2012 r. udostępniano 513 tytułów czasopism.

Obecnie cała sieć biblioteczna wyposażona jest w 140 komputerów, z czego 53 oddane są do dyspozycji użytkowników biblioteki. W 2007 r. były to łącznie 54 komputery, w tym 18 dostępnych dla czytelników. Zakup sprzętu komputerowego w 2012 r. był możliwy m.in. dzięki dofinansowaniu z Instytutu Książki w ramach programu „Kraszewski. Komputery dla bibliotek”. Dużym atutem dla czytelników była także możliwość bezpłatnego korzystania z Internetu.

Dąbrowska książnica stale się rozwija i nie ustaje w wysiłkach, by sprostać potrzebom i oczekiwaniom swoich czytelników. Systematycznie polepszane są warunki dla użytkowników placówek bibliotecznych na terenie całego miasta. W Bibliotece Głównej trwają obecnie zmiany związane z reorganizacją działów. Skutkiem tych przekształceń będzie nie tylko usprawnienie procesu udostępniania zbiorów, ale także podniesienie estetyki
i poprawa komfortu czytelników.

Rozmowa z dyrektorem MBP w Dąbrowie Górniczej, Pawłem Durajem

Każdy, kto korzysta z bibliotecznych zbiorów widzi, że w bibliotece trwają wielkie przenosiny. Co się dzieje?

Postanowiliśmy jeszcze bardziej pokazać nasze atuty, zachęcić czytelnika, by na dłużej pozostał w budynku, znalazł dla siebie jak najbardziej atrakcyjne formy spędzania wolnego czasu. Dlatego przenosimy czytelnię do pomieszczeń na parterze, gdzie za przeszkolonymi szybami mieścić się będzie m.in. jeden z największych i najlepszych zbiorów czasopism w województwie śląskim.

Co ze zbiorami specjalnymi, które się tu mieściły?

Czytelnia, wypożyczalnia centralna i wypożyczalnia dziecięca, to będą trzy miejsca, w których czytelnicy znajdą wszystko, czego szukają. Nie będzie konieczności pytania o dane pozycje w zbiorach specjalnych, w różnych salach. Całość literatury i książek dla dorosłych znajdzie się w wypożyczalni centralnej. Planujemy też zmiany, które ułatwią poruszanie się między zbiorami. Będzie to m.in. obniżenie regałów, zmiana oświetlenia.

Ma się również zmienić sposób informowania o tym, co się dzieje w bibliotece.

Tak. Będziemy chcieli, by właśnie ta informacja mówiąc wprost podążała za czytelnikiem. By tam, gdzie się akurat znajdzie dostał jasny i prosty przekaz. W tym celu wykorzystamy m.in. dwa telewizory, na których pojawiać się będą takie informacje, specjalne elektroniczne ramki. Zmieni się układ oznakowania sal, wykorzystamy też odpowiednią kolorystykę. Wszystkie zmiany będą gotowe w połowie lutego.

A co z bibliotekarzami? Będzie ich więcej, skoro wszystko zostanie skoncentrowane w trzech miejscach?

Rzeczywiście, do tego właśnie zmierzamy. Tak, by nie zdarzało się, że do opieki nad czytelnikami będzie tylko jedna osoba, która czasami musi pójść między regały, pomóc czytelnikom. Będą to teraz w czytelni i wypożyczalniach na stałe dwie, a najczęściej trzy osoby.

A jakie są plany wobec filii i pomieszczeń po czytelni?

Dotychczasową czytelnię planujemy zamienić w miejsce, gdzie nasi czytelnicy będą mogli rozwijać swoje pasje poprzez np. gry, zabawę. Filie wyposażyliśmy w sprzęt komputerowy. One także zamieniają się w lokalne centra kultury. Oprócz zbiorów, chcemy by nadal odbywały się tam spotkanie z pisarzami, twórcami. Może uda się rozpocząć jakieś warsztaty dziennikarskie, teatralne. Chcemy dać czytelnikowi poczucie, że u siebie, właśnie w filii, też znajdzie wszystko, czego szuka.